Interview with Sir Biboy Enriquez of FIREBIRD FARMS
Sir Biboy
Enriquez is a pioneer among gamefowl breeders.
He is a much sought after breeder with up to 10 bloodlines of the
winningest gamefowl breeds on his Firebird Farm in Tanay, Rizal.
He helped
develop the sport when it was supposedly just a gambler’s hobby into what it is
now, a very competitive combat sport with the best trained, and best bred
gamefowl from all over the world. His
Firebird gamefowl have won big tournaments in the country year in and year
out. Sabong is now not just a lowly
cockpit ruckus but a gentleman’s sport where people from all walks of life can
get together to enjoy.
Biboy
Enriquez used to be a guest resource person on Tukaan a stalwart sabong
aficionado TV show aired during Saturday on a Question-and-Answer segment about
gamefowl farming. He is an endorser of
some of the most effective gamefowl feeds and supplements, and he really tests
ANY product that he actually endorses to make sure it is exactly as advertised.
REACH had an opportunity to interview the Sabungero stalwart and the advice he shares is as precious to both starting hobbyists and longtime fans of the sport.
REACH:
You are still in your prime years as both a gamefowl breeder and a
competitive participant in big ticket derbies in the local scene. How does your day usually start?
Sir Biboy Enriquez:
I usually wake up at 5AM tapos magdadasal ng konti bago bababa sa kusina
at iinom ng wheatgrass drink. Tapos mag
breakfast na ako, basa na ng diyaryo.
Nag Yoga sessions ako twice a week tapos gym naman thrice a week. Halos everyday meron akong exercise saka
pinapawisan ako kahit papaano. Yung
kinakain ko dapat may mga enzymes at nutrients
na galing sa raw fruits and vegetables, sashimi, saka bawas sa gluten
foods.
REACH:
Sa pag-alaga sa inyong Firebird Farm, dahil nga kailangan ng masusing
pagsupervise ng lugar at ng mga manok paano ninyo inaayos ang pamamalakad ng
farm?
Sir Biboy Enriquez:
Meron naman akong regular employees na nakatutok sa farm na tinuruan ko,
meron silang profit sharing scheme para talagang may malasakit sa trabaho ang
mga tao. Pangako ko sa employees ko
na meron silang bahay at lupa sa probinsya,
at every 6 months, may percentage silang nakukuha sa mga sales ng gamefowl ng
farm. Sa mga nag-aalaga naman sa
range—kung nasaan ang mga sisiw at sila rin ang nag-haharvest, iba naman a ng
kanilang incentive. Pero may bawas kapag may namatay
na sisiw or kung may nawala na manok.
Kaya kapag gabi, they take turns sa pagbabantay ng range with a
shortgun. Hindi para sa tao ang shotgun,
pero yung mga kalaban ng manok tulad ng sawa or wildcat. Pero ngayon konti na lang ang namemeste na
predator. Sayang kasi kapag nawala isang
manok, Php3k kaagad ang bawas sa incentive ng bantay. Nagwo-work naman ang incentive. Kailangang healthy yung manok para hindi
kumalat ang sakit. Yung range nay an may
water line na siya. Ang problema yung
init kung summer. Hirap na hirap ang
manok. Kaya madilim pa nagdidilig na ang
mga bantay, sa madaling araw tapos sa hapon ulit. Para kung ano kondisyon ng lupa gayun din ng
manok. Kung tuyong tuyo ang lupa ganun
din ang manok.
REACH:
Halimbawa, Sir Biboy, may nagsisimula na backyard farmer na may alagang broodcock
at dalawang broodhen, sa kanilang bakuran, ano ang pinakasulit na marerekomenda
ninyong bloodline na bibilhin para simulan ang kanyang hobby?
Sir Biboy Enriquez:
Kailangan kumuha siya sa isang tanyag na breeder na subok para hindi
naaaksaya ang panahon niya. Kasi pareho
naman ang ipapakain, yung oras na ilalagay ay hindi saying kapag subok ang
stock ng breeder na pagkukunan. Marami
naming magagaling na manok pang sabong.
Kapag nakapili na ay huwag munang magpalaki, para maliit lang muna para
magkaroon ng experience. But importante
ang bloodline. Dapat din na magresearch na siya how to breed at what to do
kapag nag-aalaga ng pangsabong.
REACH:
Sa libro po ninyo sa gamefowl breeding, nabanggit ninyo na sa ibang breeder
usually nasa 2 to 4 lang ang bloodlines ng mga farm nila sa labas ng bansa,
pero sa Firebird po ay umaabot ng lagpas
10 pa ang kaya ninyong bloodlines. Mas
maigi ba ang magbreed ng maraming bloodlines sa Pilipinas?
Sir Biboy Enriquez:
Depende lagi sa objective ng magmamanok ng breeder kung pang-personal na
panlaban, puwedeng konti lang ang bloodlines lang then i-maintain niya basta
PROVEN at maayos. Pero kung hindi siya
happy sa nakikita niya sa lahi ng manok niya, at may nakikita pa siayng kulang
sa manok niya, puwede siyang mag-infuse ng ibang breed or ibang stock para
gumanda ang laro at lahi ng manok niya.
Para kang chef na nagtitimpla ng bloodline. May bloodline na known for their power and
gameness pero grounder ang fighting style.
Kung gusto mo ay lumiipad amy bloodlines para doon rin. So mag-blend ka para kumpleto yung lalabas sa
lahi na gusto mo. Kung may kulang pa,
kukuha ka pa ng isa pang bloodline, puwede mo i-three-way-cross at
mag-experiment para natimpla mo yung anak sa gusto mong style of fighting. Eventually you will have your own fighting
machines. Pero ikaw ang gagawa. Yung excitement nandun. Meron trial and error. At yung personality ng tao lumalabas na sa
style ng fighting ng manok. May mga
lalake na agresibo yung manok nila ganun din, meron yung malaro, mailag,
shifty. Pangit din naman yung puro ilag
at hindi na tatamaan. Kailangan may laro
din may timing, unat ang paa, so tinitignan lahat yun.
REACH:
Sa pustahan sa sabong, may advantage ba ang siang bloodline sa iba,
tulad ng matchups ng Sweater at Kelso, sino ang lamang sa dalawa? Mayroon bang sure bet?
Sir Biboy Enriquez:
Sa sugal wala akong nakitang yumayaman.
Ngayon, sa system of betting, meron sa experience ko na pag hindi mo
level yung pagpupusta, ibig sabihin alam mo kung hanggang saan lang ang bracket
mo sa pustahan. Kapag alam mong magaling
ang manok mo, sa bracket mo dapat gayun din ang level ng pusta. Kung pupusta ko ng hindi kaya ng bulsa mo
malamang matatalo. Para bang may nagsasabi sa taas (tingin si Sir Biboy sa
langit sabay ekis ng kamay) na hindi na tama.
May kasabihan din na ang best bet or yung sure bet ay malamang matatalo.
Kasi pag sure bet yunng napili, binobombahan ito ng pusta. Kaya kailangan ang betting system mo, gradual
or maliit lang ang pag-increase. Kasi pag nanalo—halimbaang magaling talaga
ang kilos ng manok—taasan mo para ma-maximize ang winning streak. At minimize ang losing streak. Or baka onse lang. Maganda ang kondisyon. Siya yung sign na yun panalo ang una mong
taya or laban. Taas-taasan mo sa next
round. Kung talo naman—nag-iinit ang
tenga mo na gusto mo bawiin kaagad at lalakihan mo pusta. Eh malas. Lalong
matatalo. Gradual lang. Kapag talo paurong naman kasi marami pang
laban, at madami pang panahon.
REACH:
Kapag kayo naman ang lumalaban sa ibang breeder bilang Firebird Farms,
ano po ang pinipili ninyo na sure winner na panglaban ninyo?
Sir Biboy Enriquez:
Lahat naman ng bloodline na inaalagaan naming at pinipili na i-breed ay
PROVEN na lahat. Hindi ako nagpapalahi
or nagacuire ng bloodline na hindi ko alam ang historical background ng
bloodline na iyan. The gamefowl have to
come from a breeder that has been fighting well using those bloodlines for
maybe more than 10 years at hindi lang yung naka-tsamba this year or that year ng
panalo. Yun ang tinitignan ko. And then nilalaro ko. At sa akin ngayon partly business na
rin. I have to have many
bloodlines. Sa ngayon naman maraming
empleyado na nagpapalakad ng Firebird Farm, at may computers for record keeping
at tracking ng data kaya kahit maraming bloodlines kaya naman mag-maintain ng
maganda at consistent na gamefowl. We
are a member of a Breeder’s Association at we also fight para ma-recognize ang
farm. To showcase our roosters. Sa mga derby na malalaki din kami nakakakita
ng buyer ng mga gamefowl namin. Kung
hindi lalaban ang isang breeder or farm, hindi ka makikita, makakalimutan ka
kaya you have to be competitive sa mga derby.
And then after the stag derby season, that is usually August to early
December, cocks sa World Slasher sa Araneta naman ang labanan. Big fights na lang ang sinasalihan naming. Sa
Dumaguete, meron Chinese derby every
year. Sa Cebu, meron ding mga derby. Tapos the rest, binebenta na namin.
REACH:
Before every big tournament, tulad ng World Slasher. Paano ang preparation for conditioning yung
mga panlaban ninyo?
Sir Biboy Enriquez:
Every year pumipili yung supervisor ng X number of rooster stags na
hindi pabenta or pang-personal.
Palulugon iyon at pagkatapos ng lugon nila, ilalagay sila sa kulungan ng
personal gamefowl ng Firebird.
Inii-sparring session yun ng thrice a week. Mayroon rating yung sparring nila. Nagpapasobra kami ng kalahati na pabenta at
kalahati tatago namin panlaban. Yung mga
binukod naming na panlaban, may reconditioning period yun tapos sparred once or
twice a week with a rating sa kilos at sa bitaw: meron A, A+, A-, tapos kapag time na ng
derby, mga one month before or 25 days before the fight kelangan naming piliin
ang panlaban. Kung 5 cock derby siya,
pipili kami ng 10, tapos pipili ng lineup.
Yung mga consistent na A rating lang ang pinipili for derbies, pero
kapag World Slasher or mga malalaking derby, hindi lang A rating; kailangangi
alas talaga or A+ kasi nakasalalay ang pangalan ng Firebird.
So ngayon,
naguumpisa na sila. Kaya pag nakita mo
yung whiteboard doon, ang daming may rating na nakalista para sa lineup ng
stags at cocks. Taos kapag nakapili na,
i-deworm namin iyun tapos de-louse tapos conditioning na. The trainers wake up at 4AM tapos sinisimulan
ang conditioning according to the book.
Kapag offseason naman, ang nilalaban naming yung mga stags—yung mga 9 to
10 ½ months old. Stag season naman
pagkatapos ng mga malaking derbies.
Halos walang lull sa mga derby.
Halos July lang ang bawas sa labanan.
REACH: Sa panahon ngayon, malaking bagay ang science sa pagaalaga,
breeding at pagkondisyon ng gamefowl.
Gaano kalaking tulong ang kaalaman sa pagsasabong ngayon?
Sir Biboy Enriquez:
Yung moisture content, ang isang example ng kaalaman na malaking bagay
sa performance ng gamefowl sa sabong, saka yung feel ng manok sa hawak ng
handler. Kelangan may konting lambot,
kapag matigas masyado, maiksi lang, at mababa ang palo nito. Kapag malambot masyado, malabsa naman ang
palo. Minsan tight yung manok. Kapag sobra ang moisture, medyo sluggish;
kapag dry ang manok, short ang cutting.
Lahat ito malalaman mo sa feel or hawak sa manok. Obserbahan mo ang droppings sa day ng fight. Kelangan sana nasa peak condition ang manok
pag nandun na. Sa sistema kasi rin
naming ang ginagawa nasa libro yung ginagawa namin. Through experience may nagkokondisyon
malalaman yun. May derby notes ako na
nakarecord yun duon. Para yung magandang
performance na analyze kung ano ginawa para ma-maintain. Pag masama ang results, bakit ganun ang
nangyari? Check sa notes. Bihira na rin ako pumunta ng laban. Si Robie ang pumupunta para mag-notes kasama
ng Firebird team.
REACH:
May sistema rin ba ang pagtatari ng manok? Ang nagtatari para sa Firebird ay si Robie?
Sir Biboy Enriquez:
Kanya-kanya yan pero dinala ko si Robie para matuto at makahiligan ang
pagtatari sa mga tanyag at respetadong nagtatari. Mga expert at tuwang-tuwa naman sila dahil
babae ang mag-aaral ng craft—na-glamorize ang kanilang trade in a way. At tinuruan naman si Robie ng mahusay, and to
show appreciation niregaluhan ko sila ng manok.
May pumunta rito sa farm para magturo, may pumunta sa bahay para
magturo. Kaya iba’t ibang style ng
pagtatari ang natutunan ng tao ko. Pati
yung korte ng tari pinag-aralan niya kaya confidence level niya tumaas. So kung ano ang nagustuhan niyang way ng pagtatali yun ang ginawa
niya. Tapos lalong lumalim ang
understanding niya. Advantage ng babae
na nagtatari ay dexterity ng kamay at maganda siyang magsapin, malinis at
pulido. Mas gusto niya ang ginagawa
niya. Sabi ko okay. Tapos magandang publicity rin para sa
Firebird. Para na rin siyang celebrity
na rin kaya kapag dumadayo kami sa ibang lugar na may derby, pinagkakaguluhan
siya kapag nagtatari kami kapag pre-fight, sinisilip kung paano siya
magtari. Na-feature na rin siya ng
National Geographic nuong nagfeature sila ng manok sa farm, sabi ko si Robie
ang nagtatari at kinuhanan siya ng video.
Pati Discovery Channel ng France, kinuha rin siya ng video sa
pagtatari. May recognition talaga yan. Saka feeling niya kapag tinarian niya—ako
rin—kapag ikaw ang nagkabit ng tari parang ikaw na rin yung pumapalo. Nagka-phobia ako dahil naaksidente ako nuong
70s sa pagtatari sa isang laban sa Rizal.
Nahiwa ng malalim na sugat kamay
at braso ko. After a year, at nagheal na
ang sugat, sinubukan ko ulit magtari kaso nagkaroon ako ng flashback noong
hawak ko na yung manok, nagdilim ang paningin ko, tumigas ang braso ko. Binagsak ko tuloy yung manok at umatras na
lang ako. Natalisod tuloy yung manok at ayun
natalo. Natalo. Wala na, sabi ko ayoko na at baka maputol pa
ibang parte ng katawan ko (smile si Sir Biboy at takip ng dalawang kamay sa
harapan ng shorts niya, tawa kaming lahat.)
REACH:
Sa pagpromote ng sport ng sabong paano po kayo nakatulong para ito ay
umunlad nuong araw?
Sir Biboy Enriquez:
When I promote the sport, I make sure na parehas. Pati manok ko hindi pinapaboran. Kaya nakita nila promotion ko successful. Ang pinakamagandang sabungan sa Pilipinas noon ay yung sa Teresa, Rizal, dinadayo pa yun
nina Danding Cojuangco nan aka helicopter.
Kaso ngayon sarado na siya kasi nagkaroon ng isyu noon na malayo at
dadaan pa ng Antipolo at nagkaroon ng holdapan ng mga dumadayo. Tapos nagkaroon ng mga magandang sabungan sa
Metro Manila kaya bakit pa dadayo sa Teresa.
Kapag pasabong ko nuon, aarkila pa ako ng mga aircon busses na
nakaparada sa may Corinthians at White Plains sa EDSA sa umaga. Kahit sinong gustong manood ng sabong libre
sakay, kahit sa paguwi libre sa gabi libre sakay pabalik ng EDSA. Basta tuwang tuwa ang mga tao. Punong puno ang rafters ng sabungan. Pero natural na-compute ko siyempre yung entrance fee na papasok sa
sabong saka renta sa bus. When promoting
a derby you have to be innovative to promote the sport well.
REACH:
Paano kayo kumuha ng suppliers para sa pag-manage ng Firebird Farm?
Sir Biboy Enriquez:
Noong nag-umpisa ako alam kong hindi lang bloodline kung hindi kalusugan
ang number one concern din. Kaya
kailangan kong kumuha ng tamang feeds.
Kumuha ako ng samples ng feeds ng iba’t ibang produkto sa iba’t ibang
company. Pinadala ko sa Bureau of Animal
Industry dahil gusto kong malaman kung sino ang nagsisinungaling. Pina-analyze ko especially yung protein level
saka energy level or calorie content yung importante sa akin. So doon ko napili yung ginamit ko sa manok
ko. Kailangan din na sariwa kasi may
shelf life din yun eh. Kapag over a
month na bumababa ang quality at minsan aamagin na. Kailangan
din nakatakip dahil nag oxidize din siya na parang hiniwang mansanas na
exposed sa air. Importante talaga yung
sariwa. Yun ang advantage ng America,
kaya ang mga manok ng breeders nila ay mahaba ang bagwis at amalakas
pumalo. Magaganda ksi at sariwa ang
feeds nila.
REACH:
Paano po kayo nahikayat na mag-endorse ng mga sikat na brands ng
gamefowl feeds and supplements and medicine?
Sir Biboy Enriquez:
Ako ay na-invite para magbigay ng pointers at conditions sa TUKAAN,
isang sikat na TV show focused sa sabong na ngayon mapapanood tuwing
Saturday. Nagustuhan ni Emoy ang system
na ginawa namin at ako ang naging permanent resource person for a Q&A
tungkol sa Farm Management, The Biboy Enriquez Q&A portion. Dahil sa show na iyun, tumaas ang popularity
ko. Madaming baguhan ang nag-appreciate
dahil marami silang natutunan.
Inaabangan din nila at nagustuhan nila ang palabas. Kaya na-recognize din ako ng mga Feeds
companies at mga gumagawa ng gamefowl product.
Doon na ako na-offerna mging endorser.
Pinag-aaralan ko pa rin kung effective ang produkto—yung Supremo sa mga
Gokongwei, yung Secret Weapon na mineral supplement, Rid-a-Worm for de-worming,
at Belamel na isang Vitamin B complex supplement, pati na rin yung pro-biotic na Wow Manok.
REACH:
Sa bentahan ng mga gamefowl, ang binebenta ba ninyo ay anak ng mga
nagpanalo sa tournament, mga champion din? Ano ang pinakamabenta sa mga
gamefowl ng Firebird Farms?
Sir Biboy Enriquez:
Kilala ako bilang Kelso Man of the Philippines, kaya
Kelso ang mabenta sa amin. Mataas ang
demand sa amin ng mga pang-breeding. Mga
broodfowl na pure breed. Yun ang mas mataas
ang demand ngayon. Every year naman
pagpasok ng December 1, mayroon Christmas SALE ang Firebird. Yung mga older stag at older pullet na ayaw
na naming mag-shed pa ng feathers na aalagaan
pa sila sisikip lang. Turnover. Kasi may off season breeding kami na towards
the end of December. Sila naman ang
i-harvest namin. Kaya yung naiwan
kailangang maubos namin. So yun ang
aming cycle.
REACH:
Paano po ninyo mapapaliwanag sa ibang Pinoy ang kaibahan ng mga manok
pangsabong pati na rin ng sport ng sabong na bahagi ng kultura ng Pilipino at
hindi ito kapareho ng mga ibinabandera ng mga animal rights activists na
pagpapaaway ng aso or pagpapaaway ng kabayo na madugo at brutal. Paano naiiba ang sabong?
Sir Biboy Enriquez:
Well, itong mga bloodlines for fighting, they will not exist if not for
fighting, unlike dogs na nandiyan for a different purpose at hindi ang paglaban
sa kapwa aso. Gamefowl were bred to
fight. Kung hindi, ay puro table chicken
broiler ang papalahiin ng mga tao kasi table chicken ang fast growth type na
manok—ibig sabihin mabilis bumigat kapag pinakain. Kaya wala rin yun at kakatayin din para
gawing pagkain. Pero dito sa Pilipinas,
kapag inalis iyan, mahirap. Pero kung
may susubok na alisin yan magkakaroon ng rebolusyon. Sa tingin ko, dahil ang politician para
mapalapit sa masa, nagiging sabungero din para makakuha ng boto. Because ang sabungan is the one gathering
place where you can find all walks of life na nandoon rubbing shoulders with
each other to enjoy a common hobbysport.
Ang downside lang ng nitong sport ng cockfighting ay kung na-addict sa
sugal or pustahan ang isang tao. Kasi
ako na-addict din dati at nakita kong hindi tama. Yun lang ang tangi kong pangaral sa mga
baguhan kapag nagsasalita ako. Wala
naming yumaman sa sugal. At hindi
padamihan ang sabong kung hindi pagalingan sa bahagi naming mga breeders at
gamefowl farms. Konti lang ang alaga
pero magagaling. Mayroon madami nga pero
hindi magaling, lalo kang matatalo dahil mapipilitan kang ilaban. So hindi padamihan pero pagalingan.
REACH:
Ano ang experience ninyo sa mga annual Gamefowl Expo conventions sa
World Trade Center?
Sir Biboy Enriquez:
Naku! Napakasaya. Kaya nagiging
mas popular na ngayon ang sabong.
Nandiyan lahat sa mga Gamefowl Expo.
Yung mga hinahangaan nilang breeder nandoon. Yung mga produkto ng mga manok, nagbibigay
sila ng giveaways. Nakakabili rin sila
ng gamefowl. May mga raffle ng
prizes. Ang saya ng event talaga. Gumagaya na rin ang Cebu. I think they’ll do it every year na rin. Magiging instead na isang Gamefowl Expo,
magiging tatlo na sila.
REACH:
Kumusta naman po yung response ng mga fans at supporters ng libro ninyo
sa Gamefowl Breeding?
Sir Biboy Enriquez:
Positive naman. Natutuwa sila sa
libro. Maraming nagsasabi na tumaas ang
winning nila dahil sa libro. Nagpapanalo
na rin sila. Kaya kami tuloy tuloy pa
rin. Kapag naubos, reprint ulit
kami. Meron naman Tagalog at English
versions para lahat makinabang.
REACH:
Sa susunod na makausap po naming kayo, hihingi sana kami ng pointers
para sa mga readers kung ano ang katangian ng bawat bloodline ng gamefowl para
may idea sila kung ano gusto nila pagpapalahi.
Bilang panimula, ano ang maibabahagi ninyong kaalaman tungkol sa
gamefowl na tinatawag na RADIO?
Sir Biboy Enriquez:
Hindi masyadong sikat ang RADIO sa Pilipinas. Nag-originate ang breed na it okay Johnny
Jumper sa States, bloodline niya ito mula sa breeding ng ½ Whitehackle saka ½
ng Murphy. Kaya tinawag na RADIO kasi
maingay ang manok na iyan, kapag kinu-condition nagcha-chatter,
cluck..cluck…cluck…cluck…cluck! Nasabi
ni Johnny Jumper parang RADIO ito ah!
Magaling ang manok na ito noon, nananalo. Hindi ko na maalala kung ilang beses ito
nanalo sa States. Nagbreed si Johnny
nito, ginawan niya ng lahi at maayos naman ang cross. Hindi ito masyadong popular sa Pilipinas,
kaya hindi mataas ang demand pero nagmaintain pa rin ako sa Firebird ng konti kahit
lang pang-cross. Paanos siya
nakikipaglaban? Abang ang diskarte, may
cutting at powerful pumalo ang paa, kasi ang Whitehackle ay known for power tulad
ng Kelso. Mabagal lang siya kumpara sa
ibang gamefowl. Puwede siyang i-cross sa Kelso or Sweater para magkaroon ng konting speed, or sa Bulick para maging kumpletong panlaban.
